Odpowiedzialność karna za przestępstwo nadużycia zaufania

Przepisy prawa karnego dotyczące nadużycia zaufania

Art. 296 Kodeksu karnego kryminalizuje przestępstwo nadużycia zaufania, zwane też „przestępstwem menedżerskim”. Polega ono na zajmowaniu się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą mocodawcy z nadużyciem udzielonych uprawnień lub niedopełniając obowiązków, co skutkuje wyrządzeniem znacznej szkody finansowej. Podstawowe ustawowe zagrożenie wynosi od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Przepis ten przewiduje również odpowiedzialność karną za nadużycie lub niedopełnienie obowiązków: sprowadzające bezpośrednie i znaczne niebezpieczeństwo, popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyrządzające szkodę majątkową w wielkich rozmiarach lub dokonane nieumyślnie. Regulacja ta chroni interesy majątkowe osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, prowadzących działalność gospodarczą.

 

Podstawy przypisania odpowiedzialności karnej

Jak tłumaczą adwokaci karniści przestępstwo nadużycia zaufania może być popełnione tylko przez osobę, która została upoważniona do prowadzenia działalności i podejmowania decyzji na rzecz przedsiębiorcy. Umocowanie może wynikać z ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy. Sprawca wypełnia znamiona czynu zabronionego poprzez przekroczenie uprawnień lub aktywność w ramach nadanych kompetencji lecz w celu niezgodnym z ich przeznaczeniem, dążącym do wyrządzenia szkody. Zakazana czynność może polegać zarówno na działaniu jak i na zaniecaniu. Przestępstwo niegospodarności jest przestępstwem skutkowym, zatem kluczową przesłanką jest również powstanie szkody w wyniku działania uprawnionego. Szkoda obejmuje utracone dobra obecne i przyszłe, materialne i niematerialne, o ile dadzą się wyrazić w pieniądzu. Sprawca dopuszcza się jednego z czynów zabronionych z art. 296 KK zarówno wówczas, gdy działa w zamiarze jego popełnienia lub godzi się na nie, jak i wtedy, gdy nie ma zamiaru popełnienia lecz działa bez zachowania należytej w danej sytuacji ostrożności. W ostatniej sytuacji bieżę się pod ocenę indywidualne możliwości sprawcy, czyli w szczególności jego doświadczenie zawodowe oraz wykształcenie. Karalność przestępstwa z par. 1 zgodnie z definicją ustawową „znacznej wartości” rozpoczyna się od szkody przekraczającej 200 000 zł, a z par. 3 gdy przekracza 1 000 000 zł.

 

Postępowanie w sprawach o nadużycie zaufania

Postępowanie karne wszczynane jest w trybie wnioskowym zainicjowanym przez pokrzywdzonego, wspólnika, akcjonariusza lub udziałowca pokrzywdzonej spółki lub członka pokrzywdzonej spółdzielni, z wyjątkiem sytuacji gdy pokrzywdzonym jest Skarb Państwa. W takiej sprawie adwokat powinien przedstawić jak najwięcej dowodów świadczących o staranności podejmowanych przez menedżera działań, jak również zasięgniętych przed podjęciem działań opinii, ekspertyz i konsultacji z ekspertami. W orzecznictwie bowiem klaruje się pogląd, iż umocowany może ponieść mniejszą odpowiedzialność karną, jeśli zostanie udowodnione, że poczynił należyte starania w celu podjęcia jak najlepszej decyzji. Należy również pamiętać, iż jeśli sprawca przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę, wówczas nie będzie podlegał karze, a postępowanie karne zostanie umorzone.