Na czym polega prawo do obrony? 

Prawo do obrony to zasada konstytucyjna i procesowa, w myśl której oskarżony ma prawo bronić swych interesów w procesie i korzystać z pomocy obrońcy. Polega na odpieraniu oskarżenia w interesie oskarżonego przez podejmowanie czynności dopuszczalnych przez przepisy prawa. Stanowi fundament sprawiedliwości, który zapewnia oskarżonym możliwość skutecznej obrony w postępowaniach sądowych.

Elementy prawa do obrony

Prawo do obrony przysługuje oskarżonemu w szerokim znaczeniu: objęty nim jest podejrzany w postępowaniu przygotowawczym (wynika to z 42 ust. 2 Konstytucji RP), oskarżony przed sądem – ten komu formalnie został przedstawiony zarzut. Zakresem jego działania objęte są wszystkie etapy postępowania oraz nieingerencja w inne dobra prawne. Obowiązuje od momentu skierowania ścigania przeciwko osobie do prawomocnego rozstrzygnięcia. Na elementy prawa do obrony składają się liczne działania, do których zaliczamy m.in. udział w czynnościach postępowania przygotowawczego, prawo do przeglądania akt, prawo do udziału w rozprawie, posiedzeniach i wszystkich czynnościach postępowania dowodowego, prawo do uzyskania informacji o przysługujących uprawnieniach, prawo do składania wyjaśnień, odmowy ich składania lub odpowiedzi na pytania, prawo do zadawania pytań osobom przesłuchiwanym oraz składania wyjaśnień co do każdego dowodu, prawo zaskarżania decyzji procesowych (w drodze zażalenia/ apelacji) i prawo do składania wniosków.

Rola obrońcy w procesie

Podstawą zapewnienia sprawiedliwego prawa do obrony w procesie karnym jest prawo oskarżonego do bycia reprezentowanym przez obrońcę – radcę prawnego lub adwokata karnistę. Jego zadaniem jest umożliwienie oskarżonemu realizacji przyznanych mu praw. Do obowiązków profesjonalnego pełnomocnika należą przede wszystkim. zachowanie tajemnicy zawodowej oraz dbałość o interesy oskarżonego.

Zgodnie z art. 79 § 1 i 2 k.p.k. udział obrońcy jest obligatoryjny w sytuacji gdy oskarżony: nie ukończył 18 lat, jest głuchy, niemy lub niewidomy, zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy ma zdolność do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem lub czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny, a także wówczas gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na inne okoliczności utrudniające obronę. Oskarżony ma prawo do powołania obrońcy z wyboru a jeśli nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny może żądać wyznaczenia mu obrońcy z urzędu. 

Ograniczenia prawa do obrony

Prawem do obrony nie można skutecznie usprawiedliwić dokonanego przez oskarżonego pomówienia innej osoby o popełnienie czynu zabronionego lub pomówienie organów ścigania o popełnienie czynu zabronionego eliminującego dowód (np. zastosowanie niezgodnych z prawem metod przesłuchania lub przeszukania). Prawo do obrony może być również ograniczone w szczególnych okolicznościach, takich jak zagrożenie dla porządku publicznego czy bezpieczeństwa państwa. W takich sytuacjach sąd ma możliwość podjęcia decyzji o ograniczeniu dostępu do informacji lub pomocy prawnej. Przykładem może być proces karny dotyczący przestępstw terrorystycznych, w którym obrona oskarżonego jest utrudniona ze względu na konieczność ochrony tajemnicy państwowej.