W związku z dzisiejszą, ogólnopolską akcją prewencyjno-kontrolną Policji „Narkotyki i Alkohol” publikujemy kolejny artykuł poświęcony, tym razem zagadnieniu kontroli trzeźwości oraz innych środków działających podobnie do alkoholu.
Badanie stanu psychomotorycznego kierowcy
Warunki oraz sposoby przeprowadzania badań w celu ustalenia zawartości alkoholu
w organizmie określają przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie badań na zawartość alkoholu w organizmie (Dz. U. z 2018 r. Poz. 2472).
Co warto wiedzieć?
- Badania obejmują badanie wydychanego powietrza lub badanie krwi.
- Badanie wydychanego powietrza przeprowadza się przed badaniem krwi, jeżeli stan osoby badanej na to pozwala.
- Badania analizatorem wydechu nie przeprowadza się przed upływem 15 minut od chwili zakończenia spożywania alkoholu, palenia wyrobów tytoniowych, w tym palenia nowatorskich wyrobów tytoniowych, palenia papierosów elektronicznych lub używania wyrobów tytoniowych bezdymnych przez osobę badaną.
- Jeżeli osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia oddaliła się z miejsca zdarzenia przed badaniem jej stanu trzeźwości, a następnie została zatrzymana albo sama zgłosiła się do uprawnionego organu powołanego do ochrony porządku publicznego, należy dokonać badania analizatorem wydechu.
- Z badania przeprowadzonego analizatorem wydechu wskazującego na obecność alkoholu w organizmie osoby badanej sporządza się protokół, który powinien zawierać następujące dane:
– imię i nazwisko,
– numer PESEL, a jeżeli nie posiada, serię i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość,
– wiek,
– płeć,
– wzrost – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe,
– masę ciała – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe,
– podpis, jeżeli jego złożenie jest możliwe;
– imię, nazwisko i podpis osoby przeprowadzającej badanie;
– imię, nazwisko i podpis osoby, w obecności której przeprowadzono badanie;
– wynik pomiaru lub pomiarów w postaci cyfrowej oraz jednostkę, w jakiej wyrażony jest wynik, a w przypadku badania przeprowadzonego wyłącznie przy użyciu analizatora wydechu niewyposażonego w cyfrową prezentację wyniku pomiaru – opis prezentacji wyniku pomiaru;
– datę, godzinę i minutę badania;
– miejsce wykonania badania;
– nazwę, model i numer fabryczny analizatora wydechu, którym przeprowadzono badanie;
– ilość, rodzaj i godzinę spożycia napojów alkoholowych przez osobę badaną w ciągu ostatnich 24 godzin – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;
– informację o chorobach, na jakie choruje osoba badana – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;
– informację o objawach lub okolicznościach uzasadniających przeprowadzenie badania oraz dacie i godzinie ich stwierdzenia;
– informację o żądaniu przez osobę badaną przeprowadzenia badania krwi;
– uwagi osoby badanej co do sposobu przeprowadzenia badania, jeżeli zostały zgłoszone.
Warto, w szczególności, zwrócić uwagę na punkty podkreślone powyżej i pamiętać, że osoba badana ma prawo odmówić złożenia wskazanych oświadczeń, a o prawie tym powinna być pouczona (§ 7 ust 2 Rozporządzenia).
Nasze doświadczenie w sprawach o wypadki drogowe, a także o prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwości prowadzi do wniosku, że funkcjonariusze policji nie pouczają osób badanych o wskazanym prawie, co w wielu przypadkach skutkuje późniejszym, naszym zdaniem bezprawnym wykorzystaniem tych informacji w postępowaniu karnym.
Bezprawnym, albowiem 1) zazwyczaj tego rodzaju oświadczenia są składane przez osoby nietrzeźwe, które ze względu na swój stan psychomotoryczny, w ogóle nie powinny być rozpytywane na tę okoliczność 2) w postępowaniu karnym nie można zastępować wyjaśnień podejrzanego czy oskarżonego treścią pism, zapisków lub notatek.
Oświadczenia te są wykorzystywane przez biegłych toksykologów, którzy opiniują na polecenie Sądu, a te różnie zapatrują się na kwestię ich pominięcia w procesie dowodowym.
Nierzadko zdarza się także, że badania trzeźwości są prowadzone w sposób niezgodny z przepisami Rozporządzenia, co prowadzi do zafałszowania wyników pomiarów stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu (np. badanie jest prowadzone pomimo, iż od zakończenia spożywania alkoholu nie upłynęło 15 minut).
Osoba świadoma powyższych regulacji powinna zwracać funkcjonariuszom policji uwagę na wszelkie nieprawidłowości związane z pomiarem stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu i żądać zaprotokołowania swoich uwag co do sposobu przeprowadzenia badania.
Powyższa postawa może mieć bowiem kapitalne znaczenie dla wyniku ewentualnego postępowania karnego związanego ze spowodowaniem wypadku drogowego czy prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości.
Przypominamy, że zgodnie z przepisami ze stanem nietrzeźwości mamy do czynienia w sytuacji, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5 promila albo obecność w wydychanym powietrzu wynosi powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Przeprowadzony tuż po konsumpcji, nawet niewielkiej ilości alkoholu, pomiar obecności alkoholu w wydychanym powietrzu może przekraczać tę wartość i skutkować odpowiedzialnością karną.
Z kolei spowodowanie wypadku drogowego w stanie nietrzeźwości automatycznie powoduje podniesienie górnej granicy zagrożenia karnego o połowę.
W obu sytuacjach może być orzeczony (a w określonych przypadkach jest orzekany obligatoryjnie) zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres od 3 do lat 15 lub też na zawsze.
Należy przy tym wiedzieć, że stężenie alkoholu w organizmie jest uzależnione od wielu czynników: ilości i rodzaju spożytego alkoholu, czasu jego spożywania, spożywania alkoholu na czczo lub łącznie z posiłkami.
Wpływ na wysokość stężenia mają także predyspozycje indywidualne (np. masa ciała), w tym nawet dyspozycja dnia.
Z badań wynika, że statystycznie w czasie jednej godziny organizm człowieka wydala 0,1 – 0,2 promila alkoholu na jedną godzinę, ale trzeba pamiętać, że do wydalania alkoholu dochodzi po pewnym czasie od zakończenia jego spożywania tzn. po tzw. fazie wchłaniania oraz fazie „plateau”, podczas której zwartość alkoholu w organizmie się nie zmienia. Zatem przy spożyciu dużej ilości alkoholu stan nietrzeźwości może utrzymywać się jeszcze przez kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt godzin.
W naszej praktyce spotykamy się z sytuacjami, w których kierowcom stawiany jest zarzut prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości w sytuacji, gdy w kilkanaście godzin po spożywaniu alkoholu zdecydowali się oni na prowadzenie pojazdu.
Czym skutkuje odmowa poddania się badaniu wydychanego powietrza?
W przypadku odmowy poddania się badaniu wydychanego powietrza przeprowadza się badanie krwi.
Badania krwi może żądać również osoba, która została poddana badaniu wydychanego powietrza.
Badanie krwi przeprowadza się także, gdy stan osoby badanej, w szczególności wynikający ze spożycia alkoholu, choroby układu oddechowego lub innych przyczyn, takich jak obrażenia powstałe w wyniku wypadku, uniemożliwia przeprowadzenie badania wydychanego powietrza lub wystąpił brak wskazania stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu spowodowany przekroczeniem zakresu pomiarowego analizatora wydechu
Należy pamiętać, że jeżeli badaniu krwi poddawana jest osoba podejrzana
o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, która oddaliła się z miejsca zdarzenia przed badaniem trzeźwości lub która nie oddaliła się z miejsca zdarzenia, ale zachodzi podejrzenie spożycia przez nią alkoholu po zdarzeniu krew do badania pobiera się trzykrotnie, z zachowaniem 30-minutowych odstępów pomiędzy pobraniami.
W naszej praktyce spotykamy się z sytuacjami, w których nasi klienci po zdarzeniu drogowym oddalają się z jego miejsca i spożywają alkohol. W momencie zatrzymania znajdują się w stanie nietrzeźwości, co następnie skutkuje ustaleniem, że także w momencie wypadku czy kolizji znajdowali się w takim stanie. Tego rodzaju wnioskowanie jest oczywiście niedopuszczalne. Dlatego niezwykle ważnym jest, aby pamiętać o tym, że w takich sytuacjach konieczne jest zabezpieczenie trzech próbek krwi.
Dochowanie powyższych zasad może bowiem służyć wykazaniu, że w trakcie zdarzenia, kierujący pojazdem nie znajdował się w stanie nietrzeźwości.
Postępowanie karne w sprawach, w których kierowcy są oskarżani o prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub co gorsze spowodowanie wypadku w stanie nietrzeźwości są skomplikowane i nierzadko wymagają prowadzenia dowodu z opinii biegłego toksykologa, której wnioski są z reguły rozstrzygające.
Prowadzenie tego rodzaju spraw wymaga nie tylko doświadczenia w sprawach karnych, ale również wiedzy specjalistycznej, która stanowi oręż w polemice z treścią opracowań specjalistycznych. Stąd niezwykle istotnym jest, aby w takich sprawach korzystać
z pomocy adwokatów mających odpowiednie przygotowanie merytoryczne.
Tytułem przykładu wskazujemy na naszą ostatnią sprawę, w której klient został oskarżony o prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości. Osoba ta była czynnym funkcjonariuszem policji i w związku z przedmiotowym zdarzeniem została natychmiastowo wydalona ze służby.
Kierowca został zatrzymany w kilkanaście godzin po zdarzeniu. W trakcie zatrzymania znajdował się w stanie nietrzeźwości, albowiem po zdarzeniu spożywał alkohol. Podczas badania na zawartość alkoholu w organizmie złożył oświadczenie, w którym wskazał jaki alkohol i w jakiej ilości spożył.
W toku postępowania przygotowawczego i sądowego dopuszczono dowód z opinii biegłego toksykologa, której wnioski były dla oskarżonego niekorzystne. Biegły opiniując wziął pod uwagę także oświadczenie kierowcy złożone podczas badania jego stanu psychomotorycznego. Dowód ten stanowił podstawę wyroku skazującego.
W skierowanej do Sądu II instancji apelacji skutecznie zakwestionowaliśmy treść opinii biegłego toksykologa, wskazując, że w danych okolicznościach, biegły błędnie skorzystał z metody tzw. rachunku retrospektywnego, która umożliwia wyliczenie stężenia alkoholu w organizmie. Podnieśliśmy także, iż błędem biegłego i w konsekwencji Sądu I instancji było czynienie ustaleń niekorzystnych dla kierowcy na podstawie jego oświadczenia złożonego wobec funkcjonariusza policji, który przeprowadzał badanie trzeźwości.
Sąd II instancji w pełni podzielił nasze stanowisko i uchylił wyrok Sądu I instancji.
W trakcie ponownego rozpoznania sprawy wykazaliśmy, że w sprawie niniejszej nie sposób ustalić, że oskarżony, w momencie prowadzenia pojazdu, znajdował się w stanie nietrzeźwości.
Finalnie Sąd wydał wyrok uniewinniający klienta od stawianego mu zarzutu.
Badanie w celu ustalenia w organizmie obecności środka działającego podobnie do alkoholu
Badanie w celu ustalenia w organizmie obecności środka działającego podobnie do alkoholu (opioidy, amfetamina i jej analogi, kokaina, marihuana, benzodiazepiny) przeprowadza się przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego, które polega na nieinwazyjnym pobraniu śliny i umieszczeniu ich w urządzeniu do oznaczania metodą immunologiczną środków działających podobnie do alkoholu
Jeżeli stan osoby podlegającej badaniu uniemożliwia jego przeprowadzenie metodą niewymagającą badania laboratoryjnego, albo osoba ta odmawia poddania się takiemu badaniu to ustalenie w organizmie obecności środka działającego podobnie do alkoholu następuje na podstawie badania krwi lub moczu.
Badanie w celu ustalenia obecności w organizmie środka działającego podobnie
do alkoholu może być przeprowadzone również w razie braku zgody osoby podlegającej badaniu, o czym należy ją uprzedzić.
Szczegółowe zasady prowadzenia wskazanych badań określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 lipca 2014 r. w sprawie wykazu środków działających podobnie
do alkoholu oraz warunków i sposobu przeprowadzania badań na ich obecność
w organizmie (Dz.U. z 2014 Poz. 948).
Należy przy tym wiedzieć, że w razie uczestniczenia w wypadku drogowym,
w którym jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest poddawany badaniu
w celu ustalenia w organizmie zawartości alkoholu lub obecności środka działającego podobnie do alkoholu. Badanie to jest obligatoryjne. Badaniu temu może być poddana także inna osoba, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogła kierować pojazdem uczestniczącym w wypadku drogowym, w którym jest zabity lub ranny (art. 129 k ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. prawo o ruchu drogowym Dz.U. Nr 98, poz. 602)