Przymus adwokacki to instytucja procesowa, nakładająca na stronę obowiązek korzystania z profesjonalnego pełnomocnika/obrońcy w osobie radcy prawnego lub adwokata. W znacznej większości przepadków strona może samodzielnie podejmować czynności w postępowaniu a wyjątkowo, w sposób wyraźnie wskazany w ustawie zastrzeżony jest obowiązek fachowej reprezentacji. Ma on nie tylko zapewnić stronie należytą ochronę jej praw ale również zagwarantować odpowiedni poziom merytoryczny wnoszonych środków prawnych.

Kiedy występuje przymus adwokacki?

Przymus adwokacko-radcowski polega na obowiązku sporządzenia i podpisania pisma procesowego przez adwokata/radcę prawnego. Obowiązuje w kontaktach z Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym lub Trybunałem Konstytucyjnym. W sprawach karnych dotyczy to obowiązkowego zastępstwa w przypadku wniesienia kasacji (art. 526 § 2 k.p.k.) lub skargi na wyrok sądu odwoławczego do Sądu Najwyższego (art. 539f k.p.k.). W relacjach z sądami powszechnymi w sprawach karnych przymus adwokacko-radcowski ma zastosowanie do wniesienia apelacji od wyroku sądu okręgowego, orzekającego w pierwszej instancji (art. 446 § 1 k.p.k.), a także do wniesienia do sądu subsydiarnego aktu oskarżenia (art. 55 § 2 k.p.k.).

Skutki niedopełnienia obowiązku

Bark podpisu lub brak podpisu osoby uprawnionej jest rozumiany zgodnie z normą art. 120 k.p.k. w zw. z. art. 119 § 1 pkt. 4 k.p.k. jako brak formalny, który nie powoduje automatycznej nieskuteczności pisma. Osobę, która wniosła pismo wzywa się do usunięcia braku w terminie 7 dni. Dopiero po upływie tego terminu pismo uznaje się za bezskuteczne. Należy też pamiętać, że za podpis osoby nieuprawnionej uznany będzie również podpis aplikanta pod w/w pismami, ponieważ w sprawach tych aplikant nie jest upoważniony do zastępowania adwokata karnego.

Prawo do obrońcy/pełnomocnika z urzędu

Przymus adwokacko-radcowski wymaga aby każdy, bez względu na status majątkowy i inne czynniki, realizujący prawa, o których mowa wyżej, był reprezentowany przez profesjonalistę. Nie oznacza to jednak, że osoby, których nie stać na pokrycie kosztów reprezentacji nie mogą z niej skorzystać. Zgodnie z art. art. 78 § 1a w takiej sytuacji strona może ubiegać się o wyznaczenie obrońcy z urzędu (w przypadku pełnomocnika art. 78 § 1a w zw. z art. 88 § 1). Reprezentant fachowy może zostać na wniosek strony powołany zarówno do całego postępowania, jak i tylko do określonej czynności procesowej.